Konopie włókniste mogą pomóc chronić klimat, a także ze względu na swoje właściwości – stanowić alternatywę dla roślin żywnościowych wykazujących słabą tolerancję na niedobór wody w glebie, w szczególności dla pszenicy i rzepaku. Na dodatek, można je wykorzystywać w każdej dziedzinie gospodarki. W Instytucie Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich powstał nawet Zespół Konopny, którego celem jest rozwój polskiego rolnictwa poprzez upowszechnienie upraw konopi przemysłowych oraz umiędzynarodowienie pozycji Polski, jako globalnego producenta i eksportera wysokiej jakości materiału siewnego polskich odmian konopi przemysłowych. Czy konopie włókniste to rozsądna alternatywa dla polskich rolników, sprawdziła Maria Sikorska, autorka telewizyjnego programu Z klimatem i z pasją.

Rośliny włókniste – alternatywa dla upraw roślin żywnościowych?

Zmiany klimatu w uprawach rolniczych dotyczą w głównej mierze wzrostu temperatur oraz niekorzystnego rozkładu opadów atmosferycznych i związanego z tym niedoboru wody w glebie. Stres suszy obserwowany jest coraz częściej w czasie zwiększonego zapotrzebowania roślin na wodę, tj. w okresie wschodów i intensywnego wzrostu.

- Gatunki włókniste, stanowiące uzupełnienie lub alternatywę dla roślin żywnościowych muszą charakteryzować się mniejszą podatnością na wymienione powyżej czynniki stresowe, jak również korzystnymi właściwościami dla przemysłu spożywczego. Spośród rodzimych gatunków włóknistych warunki te spełniają konopie siewne (Cannabis sativa L.). Rośliny konopi wykazują stosunkowo wysoką odporność na deficyt wody w glebie ze względu na głęboki, palowy system korzeniowy, który osiąga znaczną długość i dociera do głęboko położonych warstw gleby, zawierających większe ilości wody. Dodatkowo, konopie są gatunkiem elastycznym pod względem terminu siewu, co stwarza możliwość wysiewu nasion w sprzyjających warunkach. Podstawowym surowcem dla przemysłu spożywczego są nasiona konopne. Tłoczony z nich olej jest doskonałym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-6 i omega-3, które występują w optymalnej proporcji 3:1. Warto podkreślić, że olej zawiera do 4% kwasu γ-linolenowego (GLA), który hamuje powstawanie prostaglandyn i łagodzi objawy towarzyszące stanom zapalnym – mówi dr Marcin Praczyk

Kierownik Zakładu Hodowli i Botaniki Roślin Użytkowych IWNiRZ-PIB.

Olej konopny wykorzystywany jest do konsumpcji bezpośredniej lub jako składnik innych artykułów spożywczych.

- Z drobno zmielonych nasion konopi uzyskuje się mąkę, która jest produktem bezglutenowym, bogatym w białko, witaminy i składniki mineralne. Zawiera w swym składzie komplet niezbędnych aminokwasów. Mąka konopna z makuchu konopnego jest wartościowym substytutem mąki białej. Może być wykorzystywana niemal do wszystkich domowych wypieków. Nadaje się również do pieczenia chleba. Oprócz tego, wytwarzana jest także z nasion kawa, a z liści i kwiatów – herbata. Natomiast białko otrzymywane z tłoczenia obłuszczonych nasion konopnych, może stanowić alternatywę dla białooka sojowego – dodaje dr Praczyk.

Z uwagi na powyższe właściwości, konopie siewne mogą więc być alternatywą dla roślin żywnościowych wykazujących słabą tolerancję na niedobór wody w glebie, w szczególności dla pszenicy i rzepaku.

Konopie włókniste - rośliny, które mogą pomóc chronić klimat?

Konopie włókniste to gatunek, który zdecydowanie pomaga w ochronie naszego środowiska i to w wielu aspektach. Konopie to rośliny jednoroczne charakteryzujące się wysokim przyrostem biomasy. Ich wysokość osiąga od 1,5 do nawet 6 m - w zależności od odmiany.

- Należy podkreślić, że z jednego hektara pozyskuje się jej średnio 5,5 tony biomasy konopnej, a każda jej tona zawiera około 0,7 tony celulozy (co stanowi 45% węgla), 0,22 tony hemicelulozy (48% węgla) oraz 0,06 ton ligniny (40% węgla). Wynika z tego, że każda tona konopi przemysłowych zawiera 0,445 ton węgla wchłoniętego z atmosfery (44,46% suchej masy łodygi). Według IPCC (Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu), każde 12 ton węgla w biomasie roślinnej to 44 tony pochłoniętego dwutlenku węgla z atmosfery. Zatem jedna tona biomasy konopi, absorbuje około 1,63 tony dwutlenku węgla. Przy średnich plonach około 5,5 tony z hektara, uzyskuje się minimum 10 ton absorpcji CO2. Dla celów szacunkowych, używa się średniej wartości 10 ton pochłoniętego CO2 z jednego hektara konopi. Jest to ilość kilkakrotnie wyższa w porównaniu do innych upraw konwencjonalnych – wyjaśnia dr Katarzyna Wielgusz, kierownik Zakładu Agrotechniki Roślin Użytkowych, IWNiRZ-PIB.

Dzięki temu, że konopie cechują się wysoka zdolnością pochłaniania metali ciężkich z gleby i akumulowaniem ich w swoich tkankach, szczególnie w korzeniach, rośliny te mogą być wykorzystywane w fitoremediacji, czyli oczyszczaniu środowiska in situ.

- Mogą być więc uprawiane, z dużą skutecznością na terenach intensywnie użytkowanych, czy pokopalnianych. Gleba, na której rosły konopie, jest nie tylko oczyszczona, ale również użyźniona, gdyż rośliny te są doskonałym przedplonem. Wykorzystanie konopi w fitoremediacji, może okazać się kluczowe w oczyszczaniu środowiska ze względu na wzrost zanieczyszczeń. Skażone konopie mogą być użyte jako roślina energetyczna, co stanowi kolejny korzystny wpływ konopi na środowisko – podkreśla dr Jolanta Batog, kierownik Zakładu Inżynierii Bioproduktów, IWNiRZ-PIB.

Konopie włókniste doskonale nadają się do produkcji paliw zielonych. Państwa członkowskie UE zostały zobowiązane do osiągnięcia określonego udziału biopaliw w transporcie oraz do podejmowania działań na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych. Zgodnie z unijną Dyrektywą RED II, wkład biopaliw zaawansowanych i biogazu wyprodukowanych m.in. z surowców lignocelulozowych, jako udział w końcowym zużyciu energii w sektorze transportu, ma wynieść co najmniej - 0,2% do roku 2022, 1% do roku 2025 i 3,5% do roku 2030. Ponadto, w Krajowym Planie na rzecz Energii i Klimatu na lata 2021-2030, założono konieczność promowania biopaliw zaawansowanych, a w mapie drogowej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym zauważono, że istnieje potrzeba rozwoju krajowej produkcji biopaliw na cele transportowe, które mogą być produkowane z surowców roślinnych, niewykorzystywanych bezpośrednio do produkcji żywności i pasz. Co ciekawe, Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich-PIB, opracował proces otrzymywania bioetanolu z biomasy konopnej, który może stanowić cenną pomoc dla producentów zainteresowanych produkcją biopaliw zaawansowanych w podjęciu decyzji o uruchomieniu produkcji pilotażowej.

- Z pewnością wykorzystanie jednorocznych upraw konopi, jako źródło energii odnawialnej to ważny aspekt ochrony środowiska, który powinien skutkować redukcją emisji gazów cieplarnianych, a tym samym skutecznie przeciwdziałać zmianom klimatycznym. Ponadto, wykorzystanie biomasy roślinnej stwarza szansę na rozwój dla obszarów wiejskich i przyczynia się do ożywienia gospodarczego i społecznego na tych terenach. Zmniejszająca się ilość lasów stanowi olbrzymie zagrożenie dla całego środowiska. Las ma istotny wpływ na klimat, skład atmosfery, obieg wody, erozję czy stepowienie. Mając na uwadze ochronę środowiska, w tym ograniczenie zmniejszającej się powierzchni lasów, kluczowe jest szukanie alternatywnych rozwiązań, które będą sprzyjały zrównoważonemu rozwojowi i zahamują ten proces. Takim alternatywnym rozwiązaniem, które w najbliższym czasie powinno być wdrożone, jest wykorzystanie konopi do produkcji papieru. Rośliny te nadają się idealnie do tego celu – dodaje dr Jolanta Batog.

Bardzo ważne jest również to, że jak na razie, uprawa konopi włóknistych jest w pełni ekologiczna. Na plantacjach nie jest wymagane i nie stosuje się żadnych środków ochrony roślin, poczynając od fungicydów, poprzez insektycydy, kończąc na herbicydach. Na te ostatnie, konopie są wyjątkowo wrażliwe. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że konopie są rośliną bezodpadową. Właściwie każdą ich część można wykorzystać do różnorodnych celów. Wpisują się więc idealnie w tak ważną dla środowiska biogospodarkę.

Chcesz przeczytać cały artykuł?

https://agronomist.pl/artykuly/rosliny-wlokniste-przyszloscia

https://agronomist.pl/