Dr inż. Ewa Zaraś-Januszkiewicz

Kolory przyrody, to nie tylko piękne kwiaty, ale też tęcza, wschody i zachody słońca, gra świateł w koronach drzew. Dodatkowych doznań barwnych można też dostarczyć wprowadzając do ogrodów rośliny wabiące różnokolorowe motyle, m.in.: budleję Dawida, wrzosy, lawendę, macierzankę, rozchodniki, bodziszki, miętę pieprzową, czy astry.

Kolorystyka ogrodu to przede wszystkim kolorystyka roślin  wyrażająca się przede wszystkim kolorystyką ulistnienia, jest tym elementem, który jest najsilniejszym walorem wizualnym, cechującym się najdłuższą obecnością w okresie wegetacyjnym. Kolorystykę ulistnienia należy analizować wraz z jej sezonową dynamiką – wiele roślin w okresie wiosny i lata nie prezentują się zbyt okazale pod względem kolorystyki liści, ale zdarza się że w okresie jesieni te do tej pory niepozornie prezentujące się liście przebarwiają się na niezwykle intensywny kolor – np. u wielu trzmielin, w tym naszym rodzimym gatunku Euonymus europaeus, kiedy z zieleni przebarwiają się na intensywnie czerwony kolor.

Następnie przeanalizować należy kolorystykę i intensywność kwitnienia oraz owocowania, ponieważ te dwie fazy cyklu wegetacyjnego również mają ogromne znaczenie w analizie kolorystycznej roślin. Tu ważną jest również trwałość kwiatów, owoców, liści, ich zdrowotność, kondycja w czasie końcowych faz rozwoju.

Nie bez znaczenia jest także kolorystyka oraz faktura kory pędów i pni, tak szalenie ważna w okresie bezlistnym, pozwalająca dostrzec pokrój rośliny, jej detale:

• pokrój roślin – można go opisać dominującym kierunkiem rozwoju rośliny,
• detal roślinny – związany jest przede wszystkim z charakterem ulistnienia, z fakturą jaką ulistnienie nadaje roślinie; bardzo ważnym jest tu kształt i wielkość liścia oraz ich wzajemny układ; następnie przeanalizować należy walory plastyczne pędów, w szczególności ich kształt i barwa – wiele gatunków krzewów, a nawet drzew, charakteryzuje się pędami malowniczo wygiętymi (Salix udensis ‘Sekka’, Salix caprea ‘Curly Locks’ i Salix babylonica ‘Tortuosa’ i ‘Erytroflexuosa’ czy Corylus avellana ‘Tortuosa’.

Kolorystyka roślin

Dominującym kolorem w świecie roślin jest oczywiście zieleń z cała szeroką paletą jej odcieni – od tych ciepłych po zdecydowanie chłodne. Zieleń liści ma bardzo różny charakter. Nie jest to barwa monotonna, jak się może wydawać. W przypadku roślin o zimotrwałym ulistnieniu intensywność zieleni ich liści jest zmienna w zależności od pory roku. Wiosną liście i igły roślin zimozielonych jest z reguły nieco jaśniejsza, szczególnie w przypadku świeżych, młodych przyrostów. W okresie lata i jesieni zieleń staje się bardzo intensywna i głęboka. W zależności od tego czy roślina w swoim ulistnieniu ma widoczne odcienie złota, żółci lub błękitów i srebra, szata barwna liści tych roślin, zieleń staje się cieplejszą lub chłodniejszą w odbiorze.

W przypadku zaś roślin o sezonowym ulistnieniu, kolorystyka ich szaty może być niezwykle dynamiczna i koncentrowania się tylko na zieleni liści byłoby poważnym błędem. Wiele drzew i krzewów, jak Amelanchier, niektóre topole, jak Populus tremula, charakteryzują się zdecydowanie innym odcieniem młodych, świeżo rozwijających się liści. Często takim wczesnowiosennym zabarwieniem liści są odcienie miedzi. Dopiero w czasie pełni wiosny i lata większość typowych botanicznie form roślin ma liście wybarwione w charakterystyczny dla siebie odcień zieleni – od bladych odcieni, przez głębokie, błyszczące, po zieleń w lekko sinawej tonacji. W okresie pełni wiosny bardzo dobrze widoczne staja się inne barwy liści wynikające z:

• obecności innych niż chlorofil barwników:
  • odmiany o bordowym zabarwieniu liści np.: Sambucus nigra ‘Gerda’, Photinia xfraseri ‘Red Robin’, Physocarpus opulifolius ‘Diabolo’ i ‘Red Baron’, Cotinus coggygria ‘Royal Purple’, ‘Purpureus’, Corylus ‘Red Majestic’, Corylus maxima ‘Purpurea’, Berberis thunbergii ‘Red Pilar’, ‘Red Chief’, ‘Pink Queen’, ‘Helmond Pillar’, ‘Bagatelle’, ‘Golden Ring’, ‘Aropurpurea Nana’, ‘Admitarion’, Acer palmatum ‘Atropurpureum’, Prunus cerasifera ‘Woodii’, ‘Pissardii’, Prunus padus ‘Colorata’, Gleditsia triacanthos ‘Rubylace’, Fagus silvatica ‘Purple Fountain’, ‘Purpurea Pendula’, Betula pendula ‘Purpurea’,
  • odmiany o złotym zabarwieniu liści np.: Viburnum lantana ‘Aureum’, Spiraea xvanhouttei ‘Gold Fountain’, japonica ‘Walbuma’, ‘Goldmound’, ‘Goldflame’, ‘Golden Princess’, Sorbaria sorbifolia ‘Sem’, Sambucus racemosa ‘Plumosa Aurea’, Physocarpus opulifolius ‘Luteus’, Cotinus coggygria ‘Ancot’, Corylus avellana ‘Aurea’, Cornus alba ‘Aurea’, Berberis thunbergii ‘Powwow’, ‘Maria’, ‘Aurea’, ‘Bogozam’, Robinia pseudoacacia ‘Frisia’, Quercus rubra ‘Aurea’, Gleditsia triacanthos ‘Sunburst’, Fagus silvatica ‘Dawyck Gold’, Catalpa bignonioides ‘Aurea’, Betula pendula ‘Golden Cloud’,
  • odmiany o pstrym ulistnieniu np.: Weigela ‘Nana Variegata’, florida ‘Variegara’, ‘Verweig’, Vinca minor ‘Argenteovariegata’, Viburnum lantana ‘Aureovariegata’, Ulmus parviflora ‘Geisha’, Salix integra ‘Hakuro-nishiki’, Pachysandra terminalis ‘Variegata’, Ligustrum ovalifolium ‘Aureum’, Kerria japonica ‘Picta’, Ilex crenata ‘Golden Gem’, Eleutherococcus sieboldianus ‘Variegatus’, Cotoneaster purpureus ‘Variegatus’, Cornus controversa ‘Variegata’, Cornus alternifolia ‘Argentea’, Cornus alba ‘Elegantissima’, ‘Sibirica Variegata’, ‘Spaethii’, Berbertis thunbergii ‘Rose Glowe’, ‘Kórnik’, ‘Kelleris’, Fagus silvatica ‘Tricolor’,
• obecności włosków nadających srebrzysty odcień liści np.: Salix repens nitida, S. lanata, S. helvetica, Tilia tomentosa, Sorbus aria, S. intermedia, Hippophaë rhamnoides, Elaeagnus sp., Halimodendron halodendron, Lavandula angustifolia, Shepherdia argentea,
• obecności nalotu woskowego nadającego srebrzysty odcień liści np.: Salix fragilis.

W przypadku roślin liściastych o sezonowym ulistnieniu niezmiernie ważnym etapem wegetacji jest okres jesiennego przebarwienia się liści. Znakomita większość roślin wykazuje tendencje do atrakcyjnego dla ludzkiego oka przebarwiania szaty liści. Dominująca kolorystyka to żółć ze wszystkimi jej odcieniami, pomarańcz, czerwień, bordo, ale także róż, fiolet, brązy. Wiele roślin w okresie wiosny i lata charakteryzuje się stosunkowo przeciętnymi walorami dekoracyjnymi, jednak ich atutem jest jesienna szata liści. Jednym z najjaskrawszych przykładów takiej eksplozji walorów dekoracyjnych w okresie jesiennym są niektóre trzmieliny, w tym na szczególną uwagę zasługują: Euonymus europaeus, E. verrucosus, E. alatus, klony z Acer tataricum sp. ginnala, derenie z Cornus alba, C. kousa, irgi z Cotoneaster lucidus, C. horizontalis, C. nanshan, oczary Hamamaelis, porzeczki z Ribes alpinum, R. aureum. Trafionym towarzystwem dla tak silnie i bardzo wyraziście przebarwiających się roślin są drzewa i krzewy o zimozielonym charakterze ulistnienia, stanowiące neutralne tło dla żywych odcieni jesiennej szaty liści.

Jednak nie można zapomnieć o kolorach kwiatów, owoców, pędów, pni, czasem barwnych wzorów liści u odmian barwnych. Często bywa, że właśnie te elementy szaty barwnej roślin są tak intensywne, że pomija się walor barwy liści. Bywa, że kolory tych części roślin są na tyle silne, że to właśnie je widać najlepiej i zaczynają pełnić pierwszoplanową rolę. Jednak cechy te można wykorzystać do tylko części kompozycji roślinnej. Kwiaty, owoce mają charakter przejściowy i dlatego nie powinno się wybierać roślin z ich względu do roli najważniejszych obiektów układu roślinnego ogrodu.

Kolory same w sobie, jak również w zestawieniach, mają zasadnicze znaczenie dla kształtowania nastroju w ogrodzie.

Zestawienie kolorów	Wrażenie	Przykładowe zestawienie roślin
Żółć i pomarańcz	ocieplenie, ożywienie, rozweselenie, dodanie ciepłego światła	kwiaty azalii wielkokwiatowych – Rhododendron sp., kwiaty milinów amerykańskich w odmianach ‘Flava’ i ‘Ursynów’
Żółć i czerwień	połączenie pełne napięcia, silne, dynamiczne (wskazane uzupełnienie chłodnym odcieniem)	kwiaty pięciorników krzewiastych Potentilla fruticosa odmiana ‘Red Ace’ i ‘Sommerflor’, owoce ogników Pyracantha odmian ‘Red Column’ i ‘Soleil d’Or’
Żółć i fiolet	silny kontrast, wrażenie jasności lekkości, przysłonienia ale i tajemniczości	kwiaty lawendy wąskolistnej Lavandula angustifoliana tle żółtych liści berberysa Thunberga Berberis thunbergii ‘Aurea’
Żółć i zieleń	ożywienie, świeżość	zestawienie złotych i zielonych liści pęcherznicy kalinolistnej Physocarpus opulifolius w odmianie ‘Luteus’ i typowej
Żółć i biel	lekkie zestawienie, rozświetlające, wesoły, odświętny nastrój, elegancja i przepych	białe kwiaty i żółte liście jaśminowca wonnego Philadelphus coronarius w odmianie ‘Aureus’
Pomarańcz i czerwień	zestawienie żywe, eksplozyjne	zestawienie owoców ognika Pyracantha ‘Orange Glowe’ i ‘Red Column’
Pomarańcz i fiolet	zaduma, ciekawość, wrażenie ciepła	zestawienie owoców pięknotki Bodiniera Callicarpa bodinierii ‘Profusion’ i rokitnika pospolitego Hippophaë rhamnoides
Pomarańcz i błękit	pełnia życia, harmonia barw	kwiaty hortensji ogrodowej Hydrangea macrophylla ‘Sybilla’i pięciornika krzewiastego Potentilla fruticosa ‘Anette’
Pomarańcz i zieleń	ożywienie,, rozluźnienie, pełnia ciepła	kontrast liści i owoców ognika Pyracantha ‘Orange Glowe’, liści i kwiatów azalii wielkokwiatowej‘Gibraltar’
Czerwień i złoto	bogactwo, wspaniałość, reprezentacyjność	kwiaty azalii wielkokwiatowej Rhododendron ‘Nabucco’ i ‘Goldpracht’
Czerwień i fiolet	silny kontrast, refleksja	ściana z powojników Clematis odmian ‘Generał Sikorski’ i ‘Kardynał Wyszyński’
Czerwień i biel	mocny kontrast, przyciąganie uwagi	róże wielkokwiatowe Rosa ‘Polarstern’ i ‘Ingrid Bergman’
Czerwień i błękit	napięcie, pożądane uzupełnienie żółcią lub bielą	róża wielokwiatowa Rosa ‘Montana’ na tle powojnika Clematis ‘The President’
Czerwień i zieleń	kontrast między aktywnością i pasywnością	kontrast liści i kwiatów róży czepnej Rosa ‘Sympathie’
Purpura i zieleń	godność, orzeźwienie i pobudzenie	kontrast liści i kwiatów powojnika Clematis ‘Madame Julia Correvon’
Purpura i żółć	olśnienie, okazałość, uzupełnienie turkusem, niebieskim, obfitość, przepych, moc	kwiaty powojnika Clematis ‘Westerpatte’ i liście tawuły van Houtta Spiraea xvanhouttei‘Gold Fountain’
Fiolet i zieleń	rozmyślanie, cisza, stonowanie	kwiatostany budlei Dawida Buddleja davidii ‘Black Knight’ i soczysta zieleń liści bukszpana wiecznie zielonego Buxus sempervirens
Fiolet i biel	silny kontrast, melancholia, chłód, sumtek	grupa budlei Dawida Buddleja davidii odmian ‘Ill de France’ i ‘White Profusion’
Błękit i złoto	odświętność, chłód, dystyngowana elegancja	kwiaty lawendy wąskolistnej Lavandula angustifolia ‘Munstead’ na tle złotych liści tawuły japońskiej Spiraea japonica ‘Golden Proncess’
Błękit i zieleń	pasywność, spokój, świeżość	okrywa z barwinka pospolitego Vinca minor odmiany ‘Ralph Shugert’
Błękit i biel	świeżość, czystość,, chłód, kontemplacja	kalina japońska Viburnum plicatum ‘Watanabe’ podsadzona barwinkiem pospolitym Vinca minor
Błękit i róż	delikatność, świeżość, pasywność	różanecznik Rhododendron russatum ‘Lauretta’ w zestawieniu z azalią japońską Rhododendron japonicum ‘Sasava’
Brąz i zieleń	spokój, równowaga	pnie drzew i krzewów jako tło dla kaliny sztywno listnej Viburnum rhitidophyllum
Brąz i błękit	spokój i chłód	pnie drzew i krzewów jako tło dla białych owoców śnieguliczki Doorenbosa Symphoricarpos xdoorenbosii ‘White Hedge’
Brąz i róż	świeżość, ciepło	kwitnąca magnolia pośrednia Magnolia xsoulangiana odmiany ‘Lennei’

 

Znaczenie i symbolika barw

Barwy wykazują oddziaływanie terapeutyczne, co jest wykorzystywane nawet przez medycynie konwencjonalną i kosmetologię - chromoterapia, a warto również pamiętać o tym analizując rośliny (głównie drzewa i krzewy) pod kątem ich wykorzystania w danym projekcie. Chromoterapia to zamierzone i z góry zaplanowane oddziaływanie barwami na psychikę i fizjologię człowieka, które może mieć charakter terapeutyczny. Metodę tą stosuje się obecnie, coraz powszechniej, w np. leczeniu chorób nerwowych. Terapia kolorem była, jednak, znana i z powodzeniem praktykowana w starożytnej Grecji, gdzie budowano świątynie uzdrawiające światłem i kolorem, w Egipcie, a także w dawnych cywilizacjach Indii i Chin. Od wieków ludzie posługują się wiedzą o kolorach do przywracania równowagi i harmonii w organizmie, choć często robią to w sposób podświadomy. W niektórych kulturach jednak, choroby postrzegane są jako zaburzenia w absorbowaniu kolorów widma słonecznego. Dla J.W. Goethego, który przez wielu autorów uznawany jest za prekursora chromoterapii, kolor obrazował dynamiczny przepływ życia, energii wymienianej pomiędzy światłem a ciemnością. Klasyczna chromoterapia i chromoterapia radiestezyjna są ciągle kwestionowane i budzą wiele kontrowersji, choć środowisko medyczne nie neguje raczej wpływu kolorów na zdrowie i samopoczucie pacjentów. Dlatego też coraz częściej spotyka się zalecenia dotyczące optymalnej kolorystyki klas i sal wykładowych, zalecane kolory do wypoczynku, czy aktywności. Powoli rezygnuje się też ze „sterylnej bieli” placówek medycznych. Coraz więcej ludzi uświadamia sobie rolę światła i koloru i akceptuje ich znaczenia terapeutyczne. Dlatego też sądzi się, że chromoterapia będzie stopniowo doceniana w szerszych kręgach i stanie się jednym z kierunków medycyny przyszłości.

Działanie chromoterapii polega najprawdopodobniej na rezonansie fal wibracyjnych, rozprzestrzeniających się i powodujących zmiany w charakterystyce płynów fizjologicznych oraz wpływających na reakcje subkomórkowe i submolekularne. Fale te działają również wybiórczo na potencjały bioenergetyczne regulowane przez czakramy. Wg bioenergoterapeutów poszczególnym barwom i dźwiękom odpowiada określony czakram, który za ich pomocą może być pobudzany. Dane naukowe świadczą o tym, że światło w różnych kolorach docierając do oka ludzkiego, wpływa pośrednio na ośrodek emocji, poprzez podwzgórze oraz przysadkę mózgową.

Udowodniono już dawno oddziaływanie koloru nie tylko na psychikę, ale również na fizjologię, a przede wszystkim na percepcję otoczenia. Poza wszystkim barwy maja ogromne znaczenie symboliczne. I ten ostatni aspekt niestety bardzo często jest pomijany w budowie szaty roślinnej ogrodów przydomowych. Kolorystyka kwiatów (oprócz symbolicznej mowy samych nich) umożliwia stworzenie ogrodu przydomowego z dodatkową ‘historią’, opowiadana przez projektanta, a stworzona w efekcie rozmów z osobami zamawiającymi projekt.

Informacje uzupełniające – znaczenie barw

Barwa żółta – optycznie powiększa powierzchnię, dobrze widoczna z daleka, zwłaszcza na ciemnym tle, działa pogodnie, wywołuje uczucie ciepła, wesela i lekkości, światła i słońca; symbolika: życie radość, jasnożółty – zawiść, nienawiść, fałsz

Barwa czerwona – wzmaga aktywność, pobudza fizjologicznie, ale przy dłuższym monotonnym oddziaływaniu męczy i powoduje apatię, jasne odcienie – podniecenie i napięcie, ciemne – powaga. Na małych powierzchniach działa jak alarm. Symbolika: życie krew, miłość, namiętność, swoboda, rewolucja, ogień.

Barwa niebieska – spokojna, ciężka, poważna, chłodna, działa hamująco na system nerwowy, na dużych powierzchniach przygnębia. Oddala powierzchnie, na których występuje. Symbolika: nieskończoność, dal, tęsknota, wierność, zaufanie.

Barwa pomarańczowa – wrażenie podwyższonej temperatury otoczenia, oddziałuje silne, wyzwala radość, jest ciepła, pełna życia, nastraja wesoło, optymistycznie, czynnie. Jest barwą dobrze widoczną. Symbolika: ciepło, słońce, władza, radość.

Barwa fioletowa – obniża aktywność, przygnębienie, przytłoczenie, obniżenie temperatury, może być jasna, ale i mroczna, uroczysta, nastraja melancholijnie, wiąże inne barwy, na dużych powierzchniach może oddziaływać negatywnie. Symbolika: dostojeństwo, przepych, przyjaźń, wielkość, wspaniałość.

Barwa zielona – uspokajająco, orzeźwiająco, pasywnie, jasnozielona ożywiająca, ciemnozielona – chłodna, powściągliwa, w zestawieniu z żółcią, pomarańczem, czerwienią cofa się na dalszy plan. Symbolika: nadzieja, pokój, spokój, żyzność, tęsknota.

Barwa biała – neutralna, silnie kontrastująca ze wszystkimi barwami w ciemnych odcieniach, w zestawienia wielobarwne wnosi światło, ożywienie, powiększa optycznie. Symbolika: niewinność, dziewiczość, czystość.

W toku ewolucji wytworzył się u człowieka aparat recepcji barw, dlatego też ludzie mają potrzebę doznawania bodźców i wrażeń barwnych. Sadzi się, że organizm podświadomie poszukuje kolorów, które najlepiej synchronizują w danej chwili z jego stanem psychicznym i samopoczuciem. Barwa jest łatwo dostępnym i skutecznym środkiem terapii i autoterapii. W zależności od potrzeby może aktywizować lub wyciszać. Wg jednego z badaczy problemu percepcji barw - Kępińskiego [1994], człowiek źle się czuje w otoczeniu jednobarwnym. U ludzi, którzy żyją w specyficznym środowisku, gdzie cierpią na chroniczny brak kolorów w swoim otoczeniu, np. na dalekiej północy, czy w górach, gdzie jest krótki okres wegetacji roślin, zauważono wyraźne zmiany psychiczne. Społeczności takie uzupełniają często brak barw w krajobrazie, poprzez kolorowy ubiór, malowanie ciała, czy domów jaskrawymi kolorami (można to zaobserwować np. w Islandii). Sądzi się, że wpływ koloru na system nerwowy niektórych ludzi, pobudza reakcję organizmu i umysłu równie szybko i skutecznie, jak medytacja.

Barwa działa głównie na psychikę człowieka, jednak może też wywoływać silniejsze lub słabsze reakcje fizyczne, które w rezultacie mogą się przyczynić się do złagodzenia objawów chorobowych lub usunięcia dolegliwości. W przypadku niektórych schorzeń właściwości terapeutyczne kolorów są wykorzystywane z dużym powodzeniem. Kolor leczący daną chorobę powinien być zawsze wybierany indywidualnie dla każdego pacjenta, z uwzględnieniem wszystkich czynników i okoliczności. W chromoterapii nie istnieje pojęcie kolorów „dobrych” lub „złych”. Niekorzystny może być jedynie nadmiar lub niedobór danej barwy.

Wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi barwami najlepiej obrazuje koło barw (tarcza kolorów). Wykonano je na podstawie analizy widma słonecznego. Tarcza barw to gama 12 kolorów ułożonych na planie koła. Budują je trzy kolory podstawowe (czerwień, żółć, błękit) i trzy pochodne (zieleń, fiolet, pomarańcz) oraz sześć kolorów trzeciorzędnych (powstałych z połączenia dwóch sąsiadujących ze sobą barw). Pomarańcz, który jest kolorem pochodnym, powstaje z połączenia czerwieni i żółci (kolorów podstawowych), dlatego też znajduje się między nimi. Analogicznie zieleń jest między żółcią a niebieskim, a fiolet pomiędzy czerwienią a niebieskim. Koło barw ma połowę ciepłą oraz zimną. Mimo, iż generalnie kolory dzieli się na ciepłe (czerwień, pomarańcz, żółć) i zimne (barwy z kręgu błękitów), zieleń trudno jest zakwalifikować do którejś z tych grup (jej „temperatura” zależy głównie od odcienia). Zestawiając ze sobą barwy naprzeciwległe na tarczy kolorów uzyskujemy parę barw dopełniających, które silnie ze sobą kontrastują. Do takich zestawień zaliczamy: żółć-fiolet, pomarańcz-niebieski, czerwień-zieleń. Najczęściej odbierane są one przez ludzi, jako przyjemne, dynamizujące i witalizujące przestrzeń. Nie należy jednak przesadnie kontrastować elementów budujących dane wnętrze krajobrazowe. Może to przytłaczać i niepokoić odbiorcę. Za harmonijne uznaje się, natomiast, zestawienia trzech barw czystych (czerwień, żółć, niebieski) i trzech mieszanych (pomarańcz, zieleń, fiolet) oraz kompozycje powstałe, z sąsiadujących ze sobą na kole barw, kolorów pokrewnych.

W oparciu, o tzw. wskaźnik kontrastowości, wyróżnia się trzy grupy zestawień barwnych, przy czym kontrast biel-czerń ma wskaźnik równy 100. Do grupy pierwszej zalicza się zestawy silnie kontrastowe (o wskaźniku powyżej 101). Działają one aktywizująco, podnoszą sprawność umysłową i fizyczną, pobudzają i mobilizują. Zalicza się tu głównie zestawienia koloru jaskrawo żółtego i pomarańczowego z czernią, ciemnym brązem, fioletem, ultramaryną, kolorem niebieskim i zielonym. Druga grupa to zestawienia o wskaźniku pomiędzy 100.0 a 100.9. Zalicza się tu zestawienia głównie bieli z innymi kolorami (biel-czerwień, biel-zieleń, biel-błękit, biel-czerń, itp.) oraz jasnej zieleni, np. z błękitem, brązem, czerwienią. Takie kompozycje barwne również silnie oddziałują na psychikę człowieka, jednak nie pobudzają i aktywizują, tylko tonizują, redukują napięcia psychiczne, ułatwiają wypoczynek. Trzecią grupę tworzą inne zestawy barw, z dominacją głównie błękitu, szarej zieleni oraz tzw. kolorów łamanych. Takie połączenia barw uspokajają, niekiedy działają depresyjnie i mogą ograniczać wrażliwość percepcyjną. Najsilniejsze działanie o takim charakterze mają połączenia łamanego błękitu z jasnym brązem, szarością i chłodną zielenią.

Postrzeganie barwy i reakcja na nią zależą w dużej mierze od subiektywnych odczuć i pamięci człowieka. Gdy widzimy jakiś kolor bezwiednie kojarzymy go ze znanymi przedmiotami, z wcześniejszymi doświadczeniami. To właśnie te skojarzenia są przyczyną powstania określonych stanów emocjonalnych i reakcji wrażeniowej człowieka na daną barwę.

Barwa	Oddziaływanie
Biel	Często nudzi, działa nużąco, niektórych nawet irytuje. Wielu osobom kojarzy się z pustką. Ma jednak działanie uspokajające. Rozjaśnia i wycisza. Jest to symbol czystości i młodości, rozświetla, dodaje elegancji, uwypukla inne kolory. Biel ma działanie harmonizujące, tonizujące, przywraca równowagę.
Żółć	Kolor żółty daje wrażenie ciepła, aktywizuje, pobudza, rozwesela, dodaje sił, rozpogadza, nastraja optymistycznie. Jest to słoneczny, ciepły kolor, który zawsze rozjaśnia ogród, dając mu żywą radość. Silnie wpływa na system nerwowy. Często jednak irytuje i wywołuje uczucie braku przestrzeni. Jest korzystny dla ludzi cierpiących na depresję, anemię, apatię i stany lękowe, działa wtedy łagodząco i optymizująco, aktywizuje i pobudza. Tak jak w przypadku koloru czerwonego zalecana jest natomiast duża ostrożność przy stosowaniu żółci wobec osób nerwowych, lękliwych, histeryków i silnie pobudzonych. Kolor żółty szkodzi alkoholikom, u których wywołuje zawroty głowy.
Pomarańcz	Dla wielu ludzi pomarańcz jest kolorem nieładnym, ciężkim i dusznym, który nieznacznie zmniejsza przestrzeń. Dla innych to jasny, radosny, ciepły kolor, który dodaje życia i energii miejscom ponurym i nudnym. Kolor pomarańczowy to najcieplejsza z barw. Ogrzewa, stanowi źródło energii i sił psychicznych, rozwesela, poprawia samopoczucie. Z dobrymi wynikami stosuje się go w leczeniu depresji, melancholii, zniechęcenia, ogólnej apatii. Pomarańcz neutralizuje silne, uspakajające działanie koloru niebieskiego. Znosi zahamowania psychiczne, blokady, uwalnia od tłumionych napięć. Błyszczący, namiętny pomarańcz pobudza emocjonalnie. Dodaje optymizmu, wzmacnia, redukuje zmęczenie, przywraca entuzjazm. Jest niewskazany przy stresach, irytacji, nadpobudliwości. Jego działanie jest podobne jak czerwieni, ale nieco słabsze.
Czerwień	Kolor czerwony aktywizuje, działa silnie pobudzająco. Niektórych może jednak niepokoić, a nawet dawać poczucie strachu. Na ogół dodaje sił i energii. Czerwień jest niekorzystna dla osób impulsywnych, nadpobudliwych, cierpiących na nadciśnienie. Kolor ten to dramatyzm, pasja, ciepło, wyrazistość i życie. Pojedyncze czerwone akcenty to dobry pomysł by wprowadzić aurę niepokoju i dramatyzmu, zaintrygować odbiorcę. Czerwień to najbardziej dodatni, silnie działający kolor ogrzewający. Jest pomocna przy osłabieniach, anemiach, paraliżu, letargu, smutku, melancholii. Antydepresyjne oddziaływanie koloru czerwonego, zwalcza też ospałość. Czerwień dodaje odwagi, wzmacnia siłę woli. Jest nie wskazana dla sangwiników, choleryków, osób z nadciśnieniem, przy wysokiej temperaturze może bowiem nasilić te dolegliwości.
Purpura	Jest to kolor oddalający, który uspokaja i wycisza. Daje wrażenie świeżości, delikatności.
Róż	Uspokaja, wycisza, koi, jednocześnie stwarza pogodny nastrój. Jest to kolor łagodnie spokojny i dość ciepły. Jego działanie jest obustronne – zarówno łagodzi, jak i pobudza. Można go stosować przy przemęczeniu, załamaniu nerwowym. Stabilizuje stan emocjonalny, redukuje agresję i gwałtowność.
Fiolet	Kolor ten przywraca równowagę i wycisza. Jego ochładzające właściwości silnie uspokajają. Uważa się, że fiolet jest znakomity w leczeniu silnych nerwic o podłożu psychicznym. Ma największe możliwości uzdrawiające, ponieważ łączy energię i witalność czerwieni z uspokajającym i ochładzającym wpływem koloru niebieskiego, regeneruje, pobudza, uwalnia od stresu i napięć. Zalecany dla osób nadpobudliwych, zirytowanych, nerwowych, zlęknionych. Łagodzi nerwobóle. Przydaje się w leczeniu bezsenności. Działa stymulująco na system nerwowy.
Błękit, niebieski	Kolor niebieski ma działanie niemalże hipnotyczne, osłabia napięcie mięśni, sprzyja przywróceniu spokoju duchowego, silnie uspokaja, a nawet usypia. Zmniejsza napięcie, chroni przed bezsennością, stwarza uczucie przestronności. Korzystnie wpływa na koncentrację, daje poczucie równowagi, ciszy i spokoju Regeneruje system nerwowy, jest polecany dla osób z nadciśnieniem, nadpobudliwych, nerwowych. Najczęstsze skojarzenia z błękitem to: jasność, świeżość, lekkość, przeźroczystość, spokój, umiłowanie, dlatego właśnie niebieski koi nerwy i niesie ulgę. Błękit otwiera człowieka na innych. Niewskazany jest jednak, dla ludzi cierpiących na skutek depresji, apatii, melancholii.
Indygo	Jest to kolor ochładzający, bardzo dobrze stymulujący aktywność psychiczną. Przywraca on równowagę duchową i emocjonalną. Kolor ten jest przydatny w przypadku wszystkich zaburzeń umysłowych, stabilizuje, oczyszcza emocjonalnie (podobne działanie do koloru niebieskiego). Wyostrza zmysły, uspokaja, wprowadza harmonię.
Turkus	Jest to kolor zimny, przytłaczający, który optycznie pomniejsza pomieszczenie. Ochładza, odpręża, odświeża, łagodzi, uspokaja, redukuje stres, napięcie, usuwa uczucie zmęczenia.
Zieleń	Zieleń korzystnie wpływa na koncentrację, łagodzi, wycisza, ale też rozwesela i odpręża Wprowadza równowagę, dlatego jest korzystna dla większości ludzi. Regeneruje, przywraca harmonię, zmniejsza napięcie, obniża ciśnienie krwi, wycisza, uspokaja, odpręża, łagodzi strach, lęk, szok. Jest to kolor dobry dla ludzi cierpiących na klaustrofobię. Normalizuje ciśnienie krwi, puls, oddech. Ułatwia percepcję wszystkim zmysłom. Można go stosować wszędzie tam, gdzie działanie niebieskiego będzie zbyt silne. Kolor zielony jest zbawienny dla osób nerwowych, cierpiących na stany psychopatyczne, pozwala kontrolować emocje, poprawia samodyscyplinę. Przynosi siłę, harmonię i odpoczynek. Wskazany dla alkoholików, osób silnie pobudzonych, cierpiących na bezsenność.
Brąz	Jako kolor „matki ziemi”, uważany jest za najbardziej naturalny. Może dlatego, dodatek odcieni brązu daje poczucie ochrony i bezpieczeństwa.
Szarość	Wywołuje smutek i niepewność; szaroniebieski jest łagodny i wywołuje więcej pozytywnych odczuć niż szaro-popielaty.
Czerń	W chromoterapii kolor ten jest często pomijany, gdyż pochłania całe promieniowanie barwne. Sądzi się jednak, że czerń ma działanie uspokajające i wyciszające, jednak kojarzy się ze śmiercią, wywołuje smutek i dlatego powinno się jej unikać.

Podstawą subiektywnego odbioru barwy jest określenie jego wartości uczuciowej, tzn. ustalenie czy dane wrażenie, skojarzenie jest przyjemne, czy nieprzyjemne. Aspekt wartości uczuciowej danego koloru, jest jedną z najlepiej zbadanych subiektywnych właściwości wrażeń barwnych. W badaniu preferencji barw najczęściej stosuje się metodę, gdzie osoba ankietowana porównuje odpowiednio dobrane pary barw, i zaznacza ten kolor, który w parze preferuje. Metoda ta została po raz pierwszy zastosowana przez Cohna w 1894 roku, jednak na bardzo dużą skalę, przez większy zespół badawczy, zastosowano ja w roku 1941. Wtedy to zbadano blisko 14 000 osób. Wyniki tych badań opracował Eysenck. Wysnuł on następujące wnioski: istnieje pewien ogólny porządek preferencji barw, który przejawia się w regularności oceny jako „najprzyjemniejszych” (kolejno) kolorów – niebieskiego, czerwonego, zielonego i purpurowego, natomiast jako „nieprzyjemnych” – żółtego i pomarańczowego; ponadto, wszystkie barwy przejściowe są uważane za mniej „przyjemne” niż każda z ich składowych. Inne wyniki badań preferencji kolorów dał test kolorów M. Luschera, wg którego, kolory najbardziej „lubiane”, preferowane to: zieleń, niebieski, żółć, natomiast kolory „nielubiane”, odrzucane to szarość i czerń.

Wells w 1910 roku przeprowadził badania mające na celu ustalenie zależności pomiędzy poszczególnymi barwami a stanami emocjonalnymi i samopoczuciem ludzi. Dowiódł on, że kolory zawierające czerwień zawsze pobudzają, podniecają i aktywizują człowieka. Zalicza się do nich czerwień, purpurę, szkarłat, karmazyn, pomarańcz. Niebieski i zieleń działają na osoby nadpobudliwe i nerwowe przytłumiająco, uspokajająco i równoważąco. Pomagają w skupieniu, koncentracji, hamują agresję. Czerwień i żółć, u takich typów osobowości, powodują, co prawda, dobre samopoczucie i radość, ale nadmiernie podniecają i aktywizują. Projektując wnętrza krajobrazowe przeznaczone dla wypoczynku i terapii tego typu ludzi, należy używać kolorów tj.: niebieski, zielony, szary, niebieskoszary, zielonobrunatny, czerwonoszary oraz barwy nastrajające biernie: purpura i fiolet. Czerwony i żółć pobudzą do czynu osoby przygnębione, zniechęcone i flegmatyczne. Na takie typy osobowości uspokajające kolory zimne, tj. zieleń i niebieski, będą działały usypiająco i demobilizująco. Projektując wnętrza dla takich ludzi należy używać, zatem czerwieni, żółci.

Barwa	Wpływ na odczuwanie				Działanie psychologiczne
	przestrzenne	temperatury	wilgotności	hałasu
Czerwona	Przybliża	Ciepło	Sucho	Głośno	Silnie pobudza umysłowo, przyspiesza oddychanie, tętno i reakcje mięśni, kojarzy się z zagrożeniem, wywołuje nerwowość
Pomarańczowa	Bardzo zbliża	Ciepło	Sucho	Głośno	Nastraja pogodnie, zachęca do działania, pobudza do wytrzymałości, poprawia samopoczucie
Żółta	Podwyższa	Ciepło	Sucho	-	Ożywia, nastraja pogodnie, wzbudza aktywność, inwencję, wzmaga siłę woli, przeciwdziała ociężałości fizycznej, sprzyja pracy umysłowej
Zielona	Oddala	Chłodno	Wilgotno	Cicho	Działa łagodząco i uspokajająco, wzmacnia cierpliwość, wpływa na wzrok kojąco, podtrzymuje aktywność, sprzyja pracy koncepcyjnej
Niebieska	Oddala	Zimno	Wilgotno	Cicho	Uspokaja, obniża tętno, sprzyja pracy koncepcyjnej, zmniejsza napięcie nerwowe
Fioletowa	Bardzo przybliża	Zimno	-	-	Agresywny, niepokojący, zniechęcający
Brązowa	Bardzo zbliża	Neutralnie	-	-	Pobudza

Od umiejętności stosowania kontrastów i zestawień harmonijnych oraz wiedzy o psychofizycznym oddziaływaniu kolorów, zależy tzw. „klimat barwny” danej przestrzeni. Klimat barwny jest to nastrój wytworzony przy użyciu oddziaływania psychologicznego i fizjologicznego danej barwy lub grupy kolorów. Barwy, którymi powinniśmy się posłużyć, zależą od tego, jaki efekt chcemy osiągnąć. Jeżeli pragniemy uspakajającego wnętrza powinniśmy wybierać harmonizujące kolory sąsiadujące ze sobą na kole barw, zwłaszcza te w ciemniejszych i bardziej naturalnych odcieniach, tj. szarozielony, szaroniebieski, łagodny przygaszony fiolet, brudny róż. Jeżeli, natomiast celem jest utworzenie ekscytującego, żywiołowego, pobudzającego efektu to powinniśmy sięgnąć do kolorów uzupełniających, silnie ze sobą kontrastujących, przy tym najlepiej jest korzystać z czystych, wyrazistych barw, zwłaszcza jaskrawych, żywiołowych żółci, pomarańczy, czerwieni, żywych błękitów w zestawieniach z kontrastującymi kolorami, o różnym stopniu jaskrawości.

W osiąganiu zamierzonych efektów wizualnych należy również zwrócić uwagę na następujące zależności: zimne barwy w jasnych odcieniach optycznie oddalają płaszczyznę, tym samym przyczyniają się do „rozszerzenia” i „podwyższenia” danego wnętrza; zmniejszają też wrażliwość ludzi na hałas i pozornie obniżają temperaturę powietrza. Odwrotne działanie mają barwy ciepłe, które ogrzewają i pobudzają oraz przybliżają, gdy zastosuje się je na pierwszym planie. Jako „wypełniacze”, przejścia pomiędzy barwami kontrastującymi należy stosować kolory o działaniu obojętnym, tj. biały, szary, zielony. Jaskrawa żółć i oranż mają działanie stymulujące, dzięki czemu idealnie pasują do terenów przeznaczonych do aktywności ruchowej.

Zasady doboru barw w kompozycjach roślinnych ogrodów przydomowych

Kompozycje roślinną można budować na zasadzie układów jednobarwnych lub wielobarwnych. Dobierając rośliny o bardzo silnym walorze barwnym (liście czy kwiaty) pamiętać należy o tym, że kompozycja funkcjonuje na jakimś tle, w jakimś otoczeniu. Tło i otoczenie mają również swój walor kolorystyczny, dlatego ten element należy również uwzględnić w doborze roślin. Pamiętać należy o tym, że barwy ciemne wywołują uczucie chłodu i zimna, są cięższe w percepcji i odległe, a barwy jasne dają wrażenie lekkości, ciepła, przybliżają powierzchnię, a niekiedy powiększają ją optycznie. Najlepiej w sytuacji modelowej jest stosowanie barw jasnych jako głównego elementu, a ciemnych jako ich dopełnienia. Jasne kolory powinny znajdować się przed ciemnymi lub nad nimi, jak elementy lekkie przed ciężkimi, ciepłe przed chłodnymi, w ten sposób uzyskuje się atrakcyjną dla oka głębię.

W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że kompozycje roślinne w przestrzeni ogrodowej można budować na zasadzie układów jednobarwnych i wielobarwnych.

Układy jednobarwne bazują na korzystaniu z palety tylko dwóch kolorów – odcieni zieleni liści i wybranego koloru kwiatów. Układy takie można określić jako ładne i wyraziste. Kształtują one zdecydowanie silnie charakter i atmosferę w ogrodzie, szczególnie niewielkich wnętrz ogrodowych. Najatrakcyjniej prezentują się kompozycje kwiatów w odcieniach jednej z barw podstawowych.

Układy wielobarwne charakterystyczne są przede wszystkim dla bujnej i gęstej kompozycji roślinnej, gdzie w czasie kwitnienia zieleń jest mało widoczna. Bazą i inspiracją dla takich rozwiązań powinna być natura, komponująca barwy wyraźnie harmonijnie. W układach wielobarwnych należy zdecydować się na barwę dominującą w przypadku trzech barw, a w przypadku czterech – dwie pary barw kontrastowych. Taki schemat kolorystyczny nie pozwoli na wniknięcie chaosu do kompozycji roślinnej, a sam układ stanie się wyraźny i klarowny mimo wykorzystania większej różnorodności kolorystycznej. Rośliny w układach wielobarwnych można dobierać tak by uzyskać układy harmonijne lub układy kontrastowe. Różnorodność barw jest najczęściej niezwykle pożądana w ogrodzie przydomowym, ale pamiętać należy by unikać pstrokacizny, wprowadzającej chaos i bałagan.

Rośliny, poprzez fakt, że są elementami naturalnymi, do których przynależą naturalne odcienie barw, zapachów i dźwięków, mają bardzo duży wpływ na psychikę człowieka. Na świecie (głównie USA, Skandynawia, Niemcy, Wielka Brytania, Japonia, Chiny) prowadzi się liczne badania, których wyniki dowodzą, że kontakt z naturą wpływa pozytywnie na zdrowie fizyczne i psychiczne ludzi, a w szczególności chorych ze schorzeniami psychicznymi. Z tego względu tworzone są ogrody terapeutyczne przy placówkach medycznych i domach opieki społecznej. W USA kształci się specjalistów dyplomowanych w zakresie ogrodolecznictwa.